فصل 3

وجود حجت خدا در زمین

وجود و حضور حجت خدا در روی زمین عامل دفع بلا می باشد.   «و ما كان اللّه‏ ليعذِّبهم و انت فيهم» (انفال/33 )

خداوند مردم را عذاب نمى كند تا تو در بين ايشان هستى.

عذاب كننده خداوند است و او خود مى فرمايد كه تا پيامبر در بين مردم هست عذابم را نازل نمى نمايم. لذا رسولش را در قرآن به «رحمة للعالمين»(انبیاء/84 )                                                                              معرّفى كرده است.

در این باره امام محمد باقر (ع) در مورد نیاز به وجود امام در روی زمین می فرمایند:

«به خاطر اينكه خداوند عذابش را از اهل زمين به واسطه حضور نبى يا امام برمى دارد.»

آنگاه با استناد به آيه شريفه فوق (انفال: 33)                                                             از رسول خدا نقل مى نمايند كه اهل‏بيت من امان اهل زمين هستند.

«اهل بيتى امانٌ لاهل الارض»( تفسیر نور الثقلین،ج2 ، ص152 )

همچنين از رسول مكرم اسلام روايت شده است كه فرمود:

من در حيات و ممات باعث خير شما هستم.»

وقتى از او سؤال مى كنند كه چگونه سبب خير ما هستى، در پاسخ مى فرمايد:

«امّا فى حيوتى فانّ اللّه‏ عزّوجلّ يقول: (و ما كان اللّه‏ ليعذّبهم و انت فيهم) و امّا فى مماتى فتعرض على اعمالكم فاستغفر لكم.»( تفسیر نور الثقلین،ج2 ، ص152 )

امّا در زمان حياتم، به خاطر اينكه خداوند فرمود، تا تو در ميان مردم هستى من آنان را عذاب نمى كنم. و امّا در زمان مماتم، به خاطر اينكه اعمال شما بر من عرضه مى شود و من براى شما طلب مغفرت مى كنم.

حضور فيزيكى اولياء الهى باعث مى شود كه خداوند به اهل زمين ترحّم كند و از حيث معنوى هم وقتى اعمال بدِ بدكاران به آنان عرضه مى شود، برايشان طلب مغفرت مى نمايند تا بخشيده شده و عذاب از آنان دور گردد. سرّ اينكه فرموده‏اند زمين از حجّت الهى خالى نخواهد شد در همين نكته است كه اگر حجّت الهى نباشد، زمين اهلش را خواهد بلعيد.        ( میزان الحکمه، ج1، ص168 ).

ـ نکاتی که از این سخنان به دست می آید این است که:

اگر چه اولیای الهی امان اهل زمین هستند اما این دلیل بر عدم نزول بلا نمی شود هرچند که بندگان خدا زمین را به انواع گناهان پر کنند، همچنین دلیل بر عدم وظیفه از سوی بندگان در برابر اوامر الهی و سخنان اولیای دین نمی شود.

خداوند با قرآن و اهل بیت توامان حجت را بر ما تمام کرده است و دیگر جای هیچ اگر و امایی نمی ماند. قر آن با برهان قاطع خود و اولیای الهی نیز با تبیین آنچه خداوند در قرآن فرموده اند.

بر اساس آیه ی 9 و 10 سوره ضحی خداوند به پیامبر خود فرموده است که فقیر و سائل را از درت مران ( همه ما یتیم پیامبریم ) و با توجه به سوره کوثر که  خداوند می فرماید ما به تو ای پیامبر خیر کثیر ارزانی کرده ایم و خیر کثیر بنا بر تفاسیر حضرت زهرا و فرزندان پاک ایشان می باشند، و از آنجایی که پیامبر و اهل بین ایشان از یک نور واحد  هستند و نیز از آنجا یی که در زیارت عاشورا امام حسین (ع)، از ایشان به اباعبدالله یاد شده است می توان اینگونه نتیجه گرفت که همگی ما فرزندان پیامبر(ص) و اهل بیت ایشان مثل امام زمان هستسم ولی در حال حاضر یتیم هستیم و از دیدن پدر محروم، چه از دیدن رسول خدا که از این دنیا با جفای همین فرزندان از دنیا رفته اند و چه از دیدن مهدی فاطمه (س) زیرا هنوز به خاطر جفا به رسول الله و دیگر فرزندانشان نادم حقیقی نشده ایم و لایق دیدن پدر نیستیم  ولی از آنجایی که امام حاضر پدر این امت یتیم اند و پدر جز سعادت فرزند چیزی نمی خواهد با دیدن گناهان ما به در گاه خدا برای ما طلب عفو می کنند و از خدا فرصت دوباره برای  جبران می خواهند و بلا به برکت دعایشان از ما دور می شود.

حال وظیفه ما در برابر این پدر چیست؟

تلاش در عدم انجام گناه.

صبر در برابر بلاهای خداوند که در حکمت آن مسلما شیرینی بیشتری نهفته است اگر خداوند را حکیم و عادل بدانیم.

دعا

قرآن كريم: «و خداى شما فرمود كه مرا بخوانيد تا دعاى شما را مستجاب كنم و آنان كه از دعا و عبادت من اعراض و سركشى مى كنند زود با ذلّت و خوارى وارد دوزخ شوند.»     ( مومن، 60 )

«چون بندگان من از دورى و نزديكى من از تو بپرسند، بدانند كه من به آنها نزديكم و هر كه مرا بخواند دعايش را مستجاب كنم، پس بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند تا به سعادت راه يابند.»( بقره، 183 ).

دعا، آثار و بركات فراوانى دارد كه يكى از آنها دفع بلاست، لكن لازم است كه موضوع «دعا قبل از نزول بلا» و «دعا پس از نزول بلا» را بطور جداگانه مورد بررسى قرار دهيم. ( هدایت نیا گنجی، فرج الله، ص 110 )

«اى رسول ما! به امت بگو كه اگر دعاى شما نبود خدا به شما چه توجّه و اعتنايى داشت.»( فرقان، 77 )

«خدا را با تضرّع و زارى و به صداى آهسته بخوانيد كه خدا هرگز ستمكاران را دوست ندارد.»( اعراف، 55 )

از ابی ولا که گوید امام کاظم (ع) فرموده اند: «بچسبید به دعا زیرا دعا به درگاه خدا و دست اطاعت به خدا، بر می گرداند بلایی را که مقدر شده است و نمانده است مگر اجرای آن و چون خداوند عز و جل خوانده شود و از او درخواست گردد به یکباره آن را بر می گرداند.» ( کافی، ج6، ص 27 )

علی ابن الحسین (ع9 که فرمودند: «دعا بلایی که نازل شده و بلایی که نازل نشده را دفع می کند.» ( کافی، ج6، ص 125 )

از امام رضا (ع) که امام علی ابن الحسین (ع) فرمودند: «به راستی که بلا و دعا تا روز قیامت با یکدیگر رفیق باشند و محققا دعا بر می گرداند بلای مبرم را»                                  (کافی، ج6، ص 25 ).

ـ  آنچه که بر اساس منطق اهل بیت (ع) به نظر می رسد این است که:دعا نباید فقط جنبه خواندن صرف داشته باشد، بلکه دعا باید عامل حرکت و تصمیمی رو به جلو باشد و در راستای خواست خداوند. و اینگونه است که می تواند با جبران گناه و یا ایجاد زمینه و شرایط ویژه دیگری در خود نزول آن را از سوی پروردگار به تأخیر اندازد و یا آن را دفع کند.

الف: دعا قبل از نزول بلا

اصولاً، پس از نزول بلا، دعا براى پيشگيرى بى معناست، فلذا بايد پيش از نزول بلا درخواست و دعاء صورت گيرد. به همين دليل از امام زين‏العابدين، حضرت على بن الحسين (عليه السلام) نقل شده است: دعا پس از نزول بلا نافع نيست.[1]                               

مقصود از عدم انتفاع در اين حديث، عدم انتفاع در پيشگيرى است و الاّ دعا پس از نزول بلا براى تقليل عوارض آن يا رفع آثار آن نافع است و به آن توصيه شده است.                    (هدایت نیا گنجی،  فرج الله، ص111 )

در حديث ديگرى از على (عليه السلام) آمده است:

«ادفعوا امواج البلاء عنكم بالدّعاء قبل ورود البلاء...»[2]

امواج بلا را به وسيله دعا، پيش از ورود آن از خودتان دفع كنيد.

در روايتى ديگر از آن حضرت آمده است: «شخص بلا ديده بيشتر از كسى كه فعلاً از بلا در امان است محتاج به دعا نيست.»[3]

ب: دعا پس از نزول بلا

پس از نزول بلا و روى آوردن شدايد و سختى ها، دعا و تضرّع و زارى نقش بسزايى در كاهش عوارض آن دارد و در مواردى نيز بلا را برمى دارد. فلذا در روايات ما توصيه شده است كه در چنين مواقعى به دعا پناه ببريم و از آن مدد بجوييم.

در حوايج خويش از خدا استغاثه نمائيد، در شدايد زندگى به پناه خدا برويد و به درگاه او تضرّع كنيد و او را بخوانيد، چه آنكه دعا مغز عبادت است.

هيچ چيزى همانند ارتباط با خدا به انسان آرامش نمى دهد.                                           ( هدایت نیا گنجی، فرج الله، ص 113 )

«اين ياد اوست كه دل انسان با آن اطمينان پيدا مى كند.»( رعد، 28 )

"دعا سلاح مؤمن است.»[4]

"دعا كليد نجات و گنجينه‏هاى رستگارى است.»[5]

«دعا سپر مؤمن است.»[6]

«دعا اسلحه پيامبران است.»[7]

دعا مسكّنى است كه آرام بخش هر دردى است، فلذا بهترين كار در مواقع نزول بلا و مصيبت روى آوردن به دعاست.

یک نکته جالب

با توجه به کتب لغت و با توجه به تفسیر آیه ی 186 از سوره بقره می توان اینگونه نتیجه گرفت که:

دعا یعنی خواندن از خالق بی همتا که به این گونه خواندن نوعی عبادت می گویند و شاید عبادت به اعتقاد و نظری باشد به اینکه اجابت کننده مطلق  خداست، اما زمانی دعای ما از سوی حق اجابت خواهد شد که بعد اعتقاد به اجابت حتمی دعا از سوی حق، آدمی پا در عرصه ی عمل گذارد برای اطاعت حق، و آنگاست که اجابت دعوت الهی فرا می رسد و شاید این اجابت همان هدایت بشریت باشد در تاریخ، هدایتی که خود عامل دفع بلایا از سوی حق خواهد شد.

استغفار

استغفار یکی از راه های بخشیده شدن گناهان و نیز برگشت بلاست.

چون عامل نزول بلا گناه و نافرمانى است، براى پيشگيرى از نزول بلا بايد عامل آن را از بين برد. يعنى از خداوند طلب مغفرت نموده و اثر گناه را با آب توبه پاك نمود. وقتى خداوند بنده گناهكار خود را بخشيد، ديگر دليلى براى مجازات و نزول بلا وجود ندارد.

«و ما كان اللّه‏ معذِّبهم و هم ليستغفرون»( انفال،33 )

و خدا آنان را به كيفر نمى رساند و حال آنكه ايشان از گناهانشان آمرزش می طلبند.

استغفار امان مردم از عذاب و نزول بلا است، يعنى تا زمانى كه مردم استغفار مى كنند عذاب نخواهند شد.                                                                                            نبى مكرّم اسلام مى فرمايند:

«خداوند دو امان براى امّت من نازل فرموده است. يكى حضور من به عنوان حجّت خدا و ديگرى استغفار است.»( میزان الحکمه،ج7، ص248 )

حضرت على (عليه السلام)  فرمود:

«دو آسودگى و پناه از كيفر خداوند در زمين بود. يكى از آنها از دست رفت و ديگرى نزد شماست، پس به آن چنگ زنيد. امّا پناهى كه از دست رفت رسول خدا است و امّا پناهى كه باقى است استغفار و درخواست آمرزش است.» ( فیض الاسلام، ح85)

 توصيه رسول خدا به اينكه بلاها را بوسيله استغفار از خود دور نماييد( میزان الحکمه، ج7، ص 246 ) به خاطر آن است كه بنده مغضوب خدا و مستحق عذاب او با طلب مغفرت و درخواست بخشش محبوب او مى شود و خداوند هم محبوبش را مجازات نمی کند.

«و لو انّهم اذ ظلموا انفسهم جاؤك فاستغفروا اللّه‏ و استغفر لهم الرّسول لوجدوا اللّه‏ توّاباً رحيماً»( نساء، 64 )

صدقه

صدقه نيز در دفع بلا و پيشگيرى از آن بسيار مؤثّر است.

مرحوم علامه مجلسى رحمه‏الله در بحارالانوار، از رسول اكرم (صلّى الله عليه وآله وسلّم) نقل فرمودند:

«الصّدقة تدفع البلاء و هى انجح دواء و تدفع القضاء و قد اُبرم ابراماً...»[8]                     

صدقه بلا را دفع مى كند و آن مؤثّرترين داروست و قضا را برمى گرداند و لو محكم شده باشد.

حتّى در روايتى از رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) نقل شده است كه آن حضرت فرمود:

«الصّدقة تمنع سبعين نوعاً من انواع البلاء...»(میزان الحکمه، ج5، ص321 )

صدقه از هفتاد نوع بلا ممانعت و جلوگيرى مى نمايد.

صله رحم

صله رحم نیز از موارد دیگری است که دفع بلا می کند و از امور مورد تأکید اهل بیت (ع) است. در مورد صله رحم در روایات از زیاد کننده عمر انسان یاد شده است، از این بیان می توان نتیجه گرفت که صله رحم اجل معلق را به تأخیر می اندازد و باعث دفع بسیاری از بلایا می شود.

سالخوردگان، كودكان و چهارپايان

دنيا دار تأثير و تأثّر است، يعنى زندگى دنيايى به گونه‏اى است كه انسانها از خوبى يكديگر بهره‏مند شده و از بديها نيز متأثّر مى شوند. از اين رو، اگر خداوند شخص گناهكار را با نزول بلا و عذاب مجازات نمايد، گاهى اوقات (در بالاهاى عمومي) افراد بى گناه نيز آسيب مى بينند و به اصطلاح تر و خشك با هم مى سوزند. خداوند بلا را از گناهكاران به خاطر بی گناهان دفع مى كند. ( هدایت نیا گنجی، فرج الله، ص 118 ).

عن ابى الحسن (عليه السلام) قال:

«انّ للّه‏ عزّوجلّ فى كلّ يوم و ليلة منادياً ينادى مهلاً مهلاً عباداللّه‏ عن معاصى اللّه‏، فلولا بهائم رتّع، و صبيّة رضّع، و شيوخ ركّع، لصبّ عليكم العذاب صبّاً ترضّون به رضّاً»  (میزان الحکمه، ج3، ص448 )

همانا خداوند را فرشته‏اى است كه در هر شب و روز ندا مى دهد كه اى بندگان خدا! معصيت ديگر بس است. پس اگر نبودند چهارپايانى در حال چريدن و كودكانى در حال شير خوردن و سالخوردگانى در حال ركوع (عبادت)، هر آينه عذاب را بر شما نازل مى كرديم كه در نتيجه آن كوفته و قطعه قطعه گرديد.